İSYANIN DİĞER ADI - REGGAE... (1)
Yazımıza başlamadan önce biraz Reggae'nin doğduğu toprakların geçmişinden bahsedelim isterseniz. 
Yani Jamaika... 
Adaya ilk yerleşenler M.S. 600-700’lü yıllarda Güney Amerika’dan gelen Taino ve Arawak kızılderilileriydi. İspanyolların büyük bir altın açlığıyla adayı istila etmeleriyle kızılderili nüfusunun neredeyse tamamı katledilmişti. 1509 yılında adadaki İspanyol nüfusu 60 bin civarındayken, adada altın olmadığı belli olduktan sonra 1655’te 60 kişiye düşmüştü. İşte İngilizler bu tarihte adayı ele geçirdi. Adada pek kızılderili kalmamıştı ama 1515-1520 tarihleri arasında büyük çoğunluğu Gana’nın Koramantee bölgesinden getirilen Afrikalı binlerce köle adanın gerçek nüfusunu oluşturuyordu. 
İngiliz işgali sırasında kölelerin bir kısmı dağlara kaçarak özgürlük savaşçıları oldular. Maroon adı verilen bu özgürlük savaşçılarının en büyük silahı müzikti. Bütün donanımlarına ve sayıca üstünlüklerine rağmen İngilizler ormanda müzikle birbirleriyle haberleşen ve müziğin özel dilini kullanan Maroon’ların saldırılarıyla başedemiyordu. 1830’lara kadar, nihayetinde köleliğin kaldırılmasına yol açacak onlarca isyanın elebaşlarıydı Maroon’lar. Bob Marley, Peter Tosh, Jimmy Cliff gibi reggae müziğinin en büyük isimlerinin çoğunun ataları da Maroon’dur.
Bilindiği üzere Jamaika’nın folk müziği mento’dur. Akustik gitar, banjo, el davulları ve bas sesleri veren yine el yapımı rumba kutusu ile icra edilen ve kalipsoya çok benzeyen mento; Batı Afrikalı kölelerin müzikal geleneklerinin uzantısıdır.
1950’lerde Jamaika’da radyo yayınları sayesinde blues ve dünyayı kasıp kavuran rock ‘n roll popüler oldu. Blues, zaten Amerikalı siyahların hikâye anlatıcılığı olarak mento ile kardeşti. Rock müziğin etkileşimiyle, mento ska’ya dönüştü. ‘50’lerin sonu, ‘60’ların başında, Jamaika plak endüstrisi doğdu ve birbiri ardına lokal yıldızların plakları basılmaya başladı. 
Müzik tarihinde, türlerin gelişimi ve etkileşiminde her türlü olay etkilidir. Özellikle de iklim. ’66 yazı kavurucu sıcaklarla geçince, insanlar ska’nın yüksek temposuyla dans edemez hale geldiler ve tempo düşürülerek rocksteady türü doğdu. Birkaç sene içinde, üstün yetenekli prodüktör Lee “Scratch” Perry’nin rhythm section’da bas'ın sesini açıp daha fazla armoni çaldırması, perküsyonların eklenmesi ve davula ayrı bir önem verilmesiyle (vurgunun yerini değiştirip senkop yaparak ritmi değiştirmesiyle) reggae doğdu. Toots and Maytals’ın “Do The Reggay” şarkısı ile de adı kondu. Müzik tam da sokakların ihtiyacına denk gelince de büyük bir ilgi gördü.
Ska ve reggae’nin (daha sonra dub’ın da) doğduğu yer, Kingston’ın en fakir semtlerinden biri olan Trenchtown’dır. Trenchtown sokaklarında her yerde müzik duyuluyordu; kiliselerden, dans salonlarından, soundsystem’lerden, köşe başındaki sokak müzisyenlerinden, her an, her yerden. Semt sakinleri açlık sınırında, başkente iş bulma umuduyla gelmiş işsizlerdi. 
Ska ve reggae’nin efsane grubu Bob Marley, Peter Tosh ve Bunny Wailer’ın grubu Wailers da dâhil, tüm müzisyenler açtı. Bob Marley’nin açlığına engel olmak için gecelerce sadece su içerek uyuduğu bilinir. Müzik sektörünün de kalbi olan Trenchtown’da her gün onlarca kayıt yapılıyor, plaklar üretiliyordu ama müzisyenlere telif ödenmediğinden, bütün parayı plak firması sahipleri ve prodüktörler kazanıyordu. Kısa sürede yanlarında bodyguard’larla gezen mafya patronlarına döndüler.
Jamaika nüfusunun binde sekizi beyazlardan oluşuyordu ama neredeyse bütün topraklar, mülk, şirketler ve yönetim beyazlardaydı. Birazı da Çinli göçmenlerde. Siyah gençlerin çoğu kendilerine rude-boy (rude: kaba) diyordu; aç, umutsuz, çaresiz ve öfkeliydiler. Jamaika 1962’de bağımsızlığını kazanmıştı ama gençler bağımsız hissetmiyordu. Daha önce yüzden fazla şarkı kaydetmiş Wailers, müziğini reggae’ye evirirken, tüm diğer gruplardan farklı bir şey yaptı; önce kendi prodüksiyon firmasını kurdu ve müzik sektörünün patronlarına rest çekti, sonra da sokaktaki gençlerin hikâyelerini anlattı. 
Acındırmadan, durum neyse onu söyleyen, sokağın sesi şarkılar. Büyük çoğunluğunu Bob Marley’in yazdığı Wailers şarkıları, sömürgeciliği, eşitsizliği, isyanı, sistemin değişmesi gerektiğini söylüyor ve ilk defa, şarkılar çaresizliği, açlığı anlatmıyor, gençleri övüyordu. Okullarda okutulan tarihi değil, korsanların, isyancıların, Afrika’nın tarihini anlatıyor, kanuna karşı gelmeyi, cinselliği, siyah olmakla, kendin olmakla gurur duymayı anlatıyorlardı. İsyanı yükseltiyorlardı.
Devam edecek... 
Nota ve tınılarla:))
macit.soydan@gmail.com